Η Σάλπιγγα του Σγουροβασίλη ηχεί στη
Θεσσαλονίκη
Ιστορικές σελίδες από τα χωριά του Δήμου Καστελίου -
Συνοπτική περιγραφή της συμετοχής των Κρητών στου Βαλκανικούς Αγώνες
Του Γ. Καλογεράκη
Την 1η Οκτωβρίου 1907 με διάταγμα που υπογράφει ο ύπατος Αρμοστής Κρήτης Αλέξανδρος Ζαΐμης, συστήνεται η Κρητική Πολιτοφυλακή, η οποία απετέλεσε και τον πρώτο στρατό της Κρήτης.
Όταν αρχίζει ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος το 1912, η Ελλάδα κηρύσσει επιστράτευση. Στις 18 Σεπτεμβρίου 1912. Η επιστράτευση πραγματοποιείται και στην Κρήτη όπου επιστρατεύονται όλοι που είχαν υπηρετήσει στην Κρητική Πολιτοφυλακή από τα έτη 1907 – 1912.
Όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις απαγόρευσαν την αποστολή των Κρητών στρατιωτών από τα λιμάνια της Κρήτης προς τον Πειραιά, ( επειδή η Κρήτη ήταν τότε αυτόνομο κράτος και όχι τμήμα της Ελλάδας ) και τα πολεμικά τους καράβια περιπολούσαν της ακτές της Κρήτης για τον σκοπό αυτό. Οι στρατιώτες μας επιβιβάζονται νύχτα στα Ελληνικά πλοία και με την ανοχή τελικά των μεγάλων δυνάμεων, ( που έκαναν τάχα ότι δεν έβλεπαν ), φτάνουν στην Αθήνα. Οι πρώτοι Κρητικοί στρατιώτες έφτασαν στις 4 Οκτωβρίου 1912. Σιγά σιγά φτάνουν και οι υπόλοιποι. Οι Κρητικοί στρατιώτες αποτελούν το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Ο πόλεμος με την Τουρκία έχει αρχίσει από τις 5 Οκτώβρη του 1912. Επειδή οι Κρήτες στρατιώτες δεν είχαν οργανωθεί ακόμα πλήρως, αποφασίστηκε στις επιχειρήσεις, να σταλούν αρχικά τέσσερις λόχοι του Συντάγματος που έφτασαν στην Λάρισα και έλαβαν μέρος στις μάχες από τις 10 Οκτωβρίου 1912. Αυτοί οι τέσσερις λόχοι απετέλεσαν το 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών. Μάλιστα το Κρητικό Τάγμα είχε την τιμή και την τύχη να μπει πρώτο και να ελευθερώσει την Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912. Διοικητής του 1ου Ανεξάρτητου Τάγματος Κρητών ήταν ο ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης.
Οι απώλειες του 1ου Ανεξάρτητου Τάγματος Κρητών ήταν τρομαχτικές. Ο Διοικητής του Κολοκοτρώνης Γεώργιος σκοτώθηκε.
Από τους τέσσερις λοχαγούς των τεσσάρων λόχων οι τρεις σκοτώθηκαν και ο τέταρτος τραυματίστηκε. Όλοι οι αξιωματικοί του σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν εκτός από έναν. Από τους 1000 άντρες που είχε, οι 950 είτε σκοτώθηκαν, είτε τραυματίστηκαν. Μόνο 50 στρατιώτες έμειναν σώοι μετά το τέλος όλων των μαχών.
Οι μάχες που έλαβε μέρος το 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών :
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος
Της Κατερίνης (15/10/1912)
Των Γιαννιτσών (19,20/10/1912 )
Της Θεσσαλονίκης (26/10/1912 )
Β’ Βαλκανικός Πόλεμος
Του Λαχανά (19,20,21/6/1913 )
Των στενών του Σιδηροκάστρου (26,27/6/1913 )
Του Μελενίκου (2/7/1913)
Του Πιλάφ Τεπέ (6/7/1913)
Της Άνω Τζουμαγιάς (12,13,14/7/1913 )
Οι μάχες που έλαβε μέρος το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών :
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος
Μάχη Τσαγκαροπούλου (23/10/1912 )
Των Πέντε Πηγαδιών (24,25,26,27/10/1912 )
Των Πεστών ( 29/10/1912)
Του Μπιζανίου και της απελευθέρωσης των
Ιωαννίνων
( Φεβρουάριος 1913 )
Κατάληψη Αργυροκάστρου, Πρεμετής, Κορυτσάς, Μοσχοπόλεως.
Β’ Βαλκανικός Πόλεμος
Κατά τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών ελευθέρωσε την Δυτική Θράκη (Ξάνθη, Κομοτηνή ) και έφτασε μέχρι το
Νευροκόπι.
Διοικητής του 1ου Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών ήταν ο αντισυνταγματάρχης Σινανιώτης Λάμπρος.
( Όλα τα παραπάνω στοιχεία για την δράση των Κρητών στρατιωτών στους Βαλκανικούς Πολέμους περιέχονται στα βιβλία του Ιωάννη Αλεξάκη όπως αναφέρω στο τέλος του κειμένου στην βιβλιογραφία ).
Θα είναι όμως άδικο να μην πούμε ότι, εκτός από τους επίστρατους Κρήτες στρατιώτες, στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 –1913 πήραν μέρος και εθελοντικά σώματα απ’όλη την Ελλάδα.
…οι εθελονταί ούτοι, κατά την έκθεσιν της επιτροπής επί του εξοπλισμού εθελοντικών Σωμάτων, ανήλθον εις :
77 Σώματα Κρητών, με άνδρες 3556
9 Σώματα Ηπειρωτών, με άνδρες 446
9 Σώματα Μακεδόνων, με άνδρες 211
Εκ της λοιπής Ελλάδος, με άνδρες 1812
Το όλον 6025
Βλέπομε, λοιπόν ότι από το σύνολο των εθελοντών η συντριπτική πλειονότητα προερχόταν από την Κρήτη…
Οι Κρήτες εθελοντές που έγραψαν την δική τους σελίδα στους παραπάνω πολέμους. Τα στοιχεία για τους Κρήτες εθελοντές αναφέρει στο βιβλίο του ο οπλαρχηγός εθελοντής των Βαλκανικών Πολέμων Σταύρος Κελαϊδής τον τίτλο του οποίου παραθέτω στο τέλος, στην βιβλιογραφία.
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
…στις 20 του Οκτώβρη η κυρίως δύναμη της Ελληνικής στρατιάς βρισκόταν μπροστά από τον ποταμό Αξιό με μέτωπο και στόχο την Θεσσαλονίκη. Τότε όμως σημειώθηκε μικρή καθυστέρηση. Οι στρατιώτες μας ήταν κατάκοποι από τις χωρίς ανάπαυλα μέρα νύχτα πορείες και από τις πεισματώδεις μάχες. Έτσι, για την συγκέντρωσή τους μπροστά στον Αξιό ποταμό καταναλώθηκαν η 21 και η 22 Οκτώβρη. Και ύστερα, για την διάβαση του ποταμού ( από τέσσερα σημεία ) χρειάστηκαν άλλες δυο μέρες – η 23η και η 24η Οκτώβρη.
Ο Βενιζέλος στην Αθήνα, κατά την λαϊκή έκφραση, « καθόταν πάνω σε αναμμένα κάρβουνα ». Είχε πληροφορίες ότι οι βουλγαρικές φάλαγγες κινούνταν τάχιστα προς την Θεσσαλονίκη. Αν προλάβαιναν, το παιγνίδι θα ήταν για μας χαμένο. Δεν επρόκειτο ποτέ και κανείς να τους απομακρύνει από εκεί. Έστειλε λοιπόν νέο επιτακτικό τηλεγράφημα στον αρχιστράτηγο :
Σήμερα, τώρα, προχωρήσετε. Τελειώνετε επί τέλους !
Το πρωί της 25ης Οκτώβρη το Γενικό Στρατηγείο μας είχε εγκατασταθεί στην έπαυλη Τοψίν, 23 χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη. Εκεί πήγαν οι δυο εκπρόσωποι του Χασάν Τασχίν πασά και υπέγραψαν, άρχισαν οι συνεννοήσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης. Το πρωτόκολλο υπογράφηκε την επομένη, μέσα στην πόλη, οπότε και εισήλθε μεγαλόπρεπα και ο Στρατός μας…
…αι σημαίαι της Ημισελίνου εξηφανίσθησαν ως δια μαγείας, αντικατασταθείσαι παντού υπό της Κυανολεύκου. Ωραίαι κόραι έρραινον από των εξωστών δια ρόδων τους νικητάς, μέχρις ότου η οδός είχε καλυφθεί δια τάπητος ανθέων. Το πλήθος ζητοκραύγαζε συνεχώς. Τόσον πολύ είχε συνωστιθεί προς τον παρελαύνοντα στρατόν των χακιφορούντων πολεμιστών, ώστε οι άνδρες μετά δυσκολίας ηδύναντο να προχωρούν και καθ’απλούς στίχους…
Ο Σγουροβασιλάκης Γεώργιος του Νικολάου έζησε όλη την ζωή του στο χωριό Διαβαϊδέ Πεδιάδος. Λεβεντόγερος, με ένα σταθερό βλέμμα και ένα ρασίδι πάντα ριγμένο στους ώμους του.
Μεγαλωμένος σε ένα δικό του περιβάλλον, όπου κυρίαρχη θέση είχαν η γη, ο μόχθος και ο ιδρώτας.
Από εκείνους τους ανθρώπους που χαίρεσαι να κάθεσαι και να μιλάς μαζί τους.
Χωρίς σπουδές σε σχολεία αλλά φορτωμένοι με την γνώση της ζωής που την έχουν μαζέψει στάλα στάλα.
Να αφηγείται τα περασμένα και να σε οδηγεί σε κόσμους άγνωρους, φιλικούς, ηρωικούς, με την μοναδική του κρητική ντοπιολαλιά. Ήξερε να τα εξηγεί όλα με σοφία και να τα ταιριάζει κομμάτι κομμάτι με ένα ξεχωριστά δικό του τρόπο.
Όταν στις ατέλειωτες συζητήσεις που κάναμε μεταξύ μας για κάποιο λόγο του ανέφερα την λέξη Θεσσαλονίκη, πάντα θυμούμαι να τρέχουν δυο δάκρυα από τα μάτια του.
Μια μέρα που συνέβηκε πάλι αυτό, τον ρώτησα :
-Μα γιατί μπάρμπα Γιώργη κλαις ;
Μπήκε μέσα στο σπίτι και μου έφερε μια φωτογραφία. Την ίδια φωτογραφία που υπάρχει σ’αυτό το κείμενο και που δείχνει τον μπάρμπα Γιώργη με δυο άλλους Διαβαδιανούς στρατιώτες. Άρχισε να μου λέει: …το 1912, στα τελειώματα του καλοκαιριού, μας εστείλανε από το Ηράκλειο, όλους τση στρατιώτες, μ’ένα καράβι στην Αθήνα. Θυμούμαι που εφύγαμε νύχτα. Στην φωτογραφία είμαι με τση χωριανούς μου τον Γιώργη Παπαδάκη και τον Νίκο Σμαριαννάκη. Όλοι οι κρητικοί στρατιώτες εκάναμε το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Στον στρατό επειδή ήμουνε μεγαλόσωμος, μαζί με το τουφέκι, μου δώσανε και την σάλπιγγα του λόχου. Επολεμούσαμε τση Τούρκους, ενικούσαμε σ’όλες τση μάχες και πολύ γρήγορα εφτάξαμε όξω από τη Θεσσαλονίκη. Του Αγίου Δημητρίου την ημέρα εμπήκαμε στην πόλη. Το δικό μας το Κρητικό τάγμα επρωτομπήκε. Ήντα να σου πω. Όπου εξάνοιγες εθώριες Ελληνικές σημαίες. Κοπελιές να πετούνε από τα παραθύρια, από τα μπαλκόνια, από τση πόρτες των σπιθιών τως λουλούδια. Ο κόσμος εβγήκε στση δρόμους, μας αγκαλιάζανε, εγελούσανε, μας επαίρνανε τα καπέλα μας και τα πετούσανε στον ουρανό. Μας εφιλούσανε, άλλοι εκλαίγανε κι άλλοι εφωνάζανε, κόσμος πολύς, εγεμίσανε οι δρόμοι και οι πλατείες. Ετότες μου’ρθε μια όρεξη να αρχίξω να παίζω τη σάλπιγγα. Τηνε ξεκρέμασα και άρχιξα. Εμαζωχτήκανε δίπλα μου πολλοί. Από τη χαρά μου κι εγώ εσάλπιζα μ’όλη μου τη δύναμη. Συνέχεια. Δεν θυμούμαι πόση ώρα. Επηγαίναμε απάνω κάτω στση δρόμους και εσάλπιζα. Στο Λευκό Πύργο, στο λιμάνι παντού. Πόση ώρα πέρασε ; Θυμούμαι μόνο που άρχιξα το κολατσό και είχε φτάξει το απόγεμα. Σε μια στιγμή η σάλπιγγα δεν ήβγαζε φωνή. Την κοιτάζω και βλέπω ότι είχε σπάσει.
Ήτανε μπακιρένια και από τη θερμοκρασία άνοιξε από κια που ήτανε η κόλληση.
Ναι, ήσπασα την σάλπιγγα από την πολλή ώρα που εσάλπιζα.
Δεν θέλω να το λέω γιατί δύσκολα θα το πιστέψει κανείς. Θα λένε :
-Μωρέ ήσπασε ο Σγουροβασίλης την σάλπιγγα ; Ντα σπούνε οι σάλπιγγες ;
Ναι Γιώργη, ήσπασε.
Και την ήφερα εδώ στο χωριό και την είχα όντε μας αφήσανε με άδεια.
Μετά επήγαμε και στον Ευρωπαϊκό πόλεμο και την επήρα μαζί μου. Και απ’αυτόν τον πόλεμο την εγύρισα πίσω στο Διαβαϊδέ.
Την επήρα και στη Μικρά Ασία. Στον πόλεμο αυτό όμως ετραυματίστηκα και την άφηκα σ’ένα φίλο μου στρατιώτη από το Μοχό που τον ελέγανε Κωστή Παπαδογιαννάκη.
Μετά τον πόλεμο επήγα στο Μοχό να τονε βρω να ρωτήξω για τη σάλπιγγα αλλά ο Κωστής δεν εγυάγυρε, είχε σκοτωθεί.
Ποτέ στη ζωή μου δεν εξέχασα εκείνη την ημέρα που μπήκαμε στη Θεσσαλονίκη. Και την σάλπιγγα. Ήθελα να ξαναπάω καμιά φορά. Να δω εκείνη την πόλη. Ετότες μωρέ παιδί μου είμαστε και νέοι. Εδά επεράσανε τα χρόνια…
Αυτά μου αποκάλυψε ο μπάρμπα Γιώργης ο Σγουροβασίλης. Το καλοκαίρι του 1980. Σ’ένα σοκάκι του Διαβαϊδέ. Ήταν ένας από τους στρατιώτες του Κρητικού Τάγματος που μπήκαν πρώτοι και ελευθέρωσαν την Θεσσαλονίκη.
Τώρα δεν υπάρχει ο Σγουροβασίλης. Έφυγε από την ζωή το 1991. Σε ηλικία 99 ετών.
Και έμεινε η ιστορία του με το σπάσιμο της σάλπιγγας.
Γιατί ελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη. Ήταν αυτό που του έδωσε δύναμη να σαλπίζει 5-6 ώρες συνεχόμενες μέχρι που άνοιξε η σάλπιγγά του. Για την Θεσσαλονίκη που
δεν ξαναπήγε ποτέ του, την Θεσσαλονίκη που μόνο σαν
ανάμνηση έμεινε μέσα του……
Ημερομηνία δημοσίευσης:
16/3/2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου