ΜΟΧΟΣ. Μινωϊκό Τοπωνύμιο
Παραθέτω κάποια δικά μου
επιχειρήματα και στοιχεία για να αιτιολογίσω το σκεπτικό μου σχετικά με
την προέλευση του Τοπωνυμίου Μοχός, παραβλέποντας τα έως σήμερα [ άστοχα κατα την εκτίμησή μου ]σενάρια του
Μόχο-γλούμ και του Μυχός της Σταλίδας…..
Την κατάληξη –σος, -ος
την συναντάμε στα περισσότερα μέρη που κατοικήθηκαν από τους Μινωϊτες στην
Κρήτη..[ παραθέτω μερικά τα οποία έχουν επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα και
αναφέρονται στην Ιστορία του Ν. Πλάτωνος, καθώς και στον κατάλογο της
Εκατοντούπολης του Στ. Σπανάκη…: Κνωσσός, Φαιστός, Λυττός,
Τύλισος,Τέρμερος,Ντάρμαρος, Πύρανθος, Δαμαστός, Λάστρος, Μίλατος, Κομμός,
Άκυτος, Αμνισός, Άωρος, Άπτερος, Ίτανος, Άσος, Αξός, Βίενος, Καδησός, Κάλαθος,
Κάντανος, Κίσαμος, Δρήρος, Κάνος, Χερσόνησος, Γαύδος, Κώρυκος, Δίκταμος, Δραγμός,
Χιλίανδρος, Έλυρος, Κάμιρος, Ίνατος, Ίστρος, Λύκαστος, Λύκτος, Λισσός, Ώλερος,
Οαξός, Πάνορμος, Ποικιλασσός, Φαλαίαρνος, Πραισός, Πριανσός, Πρασός, Ραύκος,
Ρέθεμνος, Στρήνος, Σύβριτος, Τάνος, Τέμενος, Όρος, Πέργαμος, Σύρινθος,..κ.α]
Το Μοχός για ‘μένα
δηλώνει Μινωϊκό Τοπωνύμιο καθ’όσον στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις ότι
κατοικείτο από το 1200 π.χ
Συγκεκριμένα στο ύψωμα
Μουρί που δεσπόζει στον Μοχιανό κάμπο υπάρχουν διάσπαρτα βύσσαλα και
γαστράκια τα οποία ξεχωματίζουν τα άροτρα των καλιεργητών. Οι βαθειές αρόσεις
που γίνονται σήμερα από τα τρακτέρ ανασύρουν στην επιφάνεια καταστρεμένους
μεγάλους πίθους, ξεθεμελιώνουν κτηρόπετρες σπιτιών και χαλάνε πλακόστρωτα και
υπόγειες υδροροές. Μεγάλοι σωροί κατεργασμένων λίθων είναι τα απομεινάρια των
σπιτιών που υπήρχαν κάποτες και στέγαζαν τους κατοίκους της περιοχής.Στις
παρυφές του λόφου υπάρχει ακόμα μικρή τεχνητή λίμνη, ταμιευτήρας των βρόχινων
υδάτων τα οποία χρησιμοποιούσαν οι τότες αγγειοπλάστες του οικισμού.Ο πυθμένας
της ήταν στρωμένος με αστράκι [μείγμα κοκκινοχώματος αναμεμειγμένο με ψιλά
χαλικάκια και ψημένο με μυστηριώδη τρόπο -ίσως από συγκέντρωση ηλιακών ακτίδων-
που το καθιστούσε σχεδόν άθραυστο και στεγανοποιούσε την τριών στρεμμάτων
περίπου έκταση του πυθμένα της λίμνης..]Δυστυχώς ανεσκάφει και αυτή από τις
μπουλτόζες, σε μιά προσπάθεια του Δήμου να μεγαλώσει και να εκβαθύνει τον
ταμιευτήρα. Τα στενά καλτηριμοδρόμια που οδηγούσαν στις παρυφές της λίμνης με
τις αποφαγωμένες πέτρες από τους οδοιπόρους έγιναν μιά στοίβα μπάζα και πετάχτηκαν
στους σκουπιδότοπους.Τό μόνο που απέμεινε θαμμένο στην βορνή πλευρά της λίμνης
είναι ένα βαθύ πετρόχτιστο χαντάκι, σκεπασμένο με πλάκες που μετέφερε τα
βρόχινα νερά από τα χαλεποχώραφα της ριζοβουνιάς. Ο ταμιευτήρας της λίμνης και
τα κοκκινοχώματα της περιοχής καθιστούσαν τον οικισμό κάτι σαν χωριό
αγγειοπλαστών που τροφοδοτούσαν με τις δημιουργίες τους, το εις κοντινή
απόσταση ευρισκόμενο Μινωϊκό ανάκτορο των Μαλίων.Το Ιερό της Κορυφής της
Ανεμοσκιάς πρέπει να ήταν κοινός τόπος λατρείας Μαλίων και Μοχιανών.
Περιτοιχισμένο από μεγάλες ξερολιθιές πάχους έως και ένα μέτρο δεσπόζει στην
βορνή ορειογραμή ελέγχοντας όλη την παραθαλάσσια περιοχή από το Ηράκλειο
μέχρι τις Λασιθιώτικες ακτές.
Έχει σχεδόν
λαθρανασκαφτεί όλο από τους αρχαιοκάπηλους από τα παλιά χρόνια και από ιστορίες
που άκουγα από γέροντες της περιοχής τα ευρήματά τους πρέπει να ήταν ιδιαίτερα
σημαντικά…μιλούσαν για αγαλματάκια και για διπλούς πελέκεις.Θα αναφέρω μία
μικρή μαρτυρία της οποίας και διαπίστωσα το αληθές. Σε μικρή ηλικία είδα σε μιά
ταράτσα κάποιου σπιτιού στο χωριό μιά στοίβα από βύσσαλα και γαστράκια σπασμένα
τα οποία μου κίνησαν την περιέργεια γιατί ήταν όλα ζωγραφισμένα και τα παίρναμε
σαν παιδιά για να σημαδέψουμε στο οδόστρωμα κάποια παιγνίδια που παίζαμε.
Ρώτησα τον ιδιοκτήτη του σπιτιού τι είναι αυτά και μου απάντησε πως είναι
βύσσαλα και τα μάζεψε από την Ανεμοσκιά που ήταν γεμάτη για να χτίσει ένα
φούρνο.Καί πολλοί άλλοι χωριανοί όπως έμαθα αργότερα είχαν μαζέψει από
την συγκεκριμένη περιοχή τέτοια γαστράκια για να χτίσουν φούρνους. Ήταν τα
υπολλείματα των λαθροανασκαφτών που στήβαζαν πάνω στους τράφους.Η κορυφή
της Ανεμοσκιάς αναφέρεται επίσης και στις Φρυκτωρίες που χρησιμοποιούσαν οι
Μινωϊτες…
Ήταν σημαντικό
παρατηρητήριο γιατί απ’εκεί έβλεπαν τα πλοία που πλησίαζαν στα Βόρεια παράλια,
από το Ηράκλειο μέχρι και τις Λασηθιώτικες ακτές και ειδοποιούσαν τους
κατοίκους της ενδοχώρας…
Από εκεί αναμετέδειναν τα
φωτεινά σήματα στον μινωϊκό οικισμό που βρίσκεται Ανατολικά στο Καρφί,
στην ορειογραμμή της Σελένας, το φυσικό σύνορο Ηρακλείου – Λασιθίου και αυτοί
με την σειρά τους ενημέρωναν τα χωριά του Οροπεδίου και το Δικταίο Άντρο που
βρίσκεται στις παρυφές της Μαδάρας…
Στον Νότιο άξονα
ενημέρωναν το παρατηρητήριο της Λύτου και αυτό με την σειρά του
ειδοποιούσε τα καμπίσια χωριά του Καστελίου και της Μεσαράς ……
[ Το
αρχαιότερο συγκροτημένο επικοινωνιακό σύστημα στον ευρωπαϊκό χώρο, ενδεχομένως
και στον κόσμο, είναι οι μινωικές φρυκτωρίες (1900 π.Χ. - 1700 π.Χ.), οι
λεγόμενοι σωροί στη λαϊκή γλώσσα…..
Ηταν ένα
τεράστιο πλέγμα μετάδοσης σημάτων σε μακρινές και κοντινές αποστάσεις με πολύ
μεγάλη πυκνότητα σε υψηλά σημεία, αλλά και σε αρχαία μονοπάτια, που κάλυπτε όλη
την Κρήτη……..
Οι θέσεις
στις οποίες βρίσκονταν όριζαν τους μινωικούς δρόμους μέχρι τα πιο δυσπρόσιτα
σημεία των ορεινών όγκων της πεδιάδας. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο έργο της
μινωικής περιόδου για τον έλεγχο των σημαντικών δρόμων, όπου γινόταν η
διακίνηση προϊόντων από την ενδοχώρα προς τα ανάκτορα της Κνωσού και των
Μαλίων, αλλά και των ακτών, σημείων στρατηγικής σημασίας για τους Μινωίτες……
…οι μινωικές
φρυκτωρίες είναι ένα από τα μεγαλύτερα, πιθανόν το μεγαλύτερο τεχνικό έργο της
μινωικής Κρήτης. Πρέπει να προσθέσουμε πως υπάρχουν σε όλη την Κρήτη ενώ αυτές
που είναι κοντά στην ακτογραμμή, όπως η φρυκτωρία της Ανεμοσυκιάς μεταξύ Μοχού και
Μαλίων, της Εδερης
Γουβών, του Προφήτη Ηλία Ανωπόλεως και του Σκαλανίου, ίσως έπαιζαν τον ρόλο του
φάρου στη ναυσιπλοΐα. Οι φρυκτωρίες των ακτογραμμών είναι οι μεγαλύτερες και
βρίσκονται σε τέτοια σημεία που φαίνεται ακόμη και ο βυθός της θάλασσας.
Επίσης, υπάρχει οπτική επαφή ανάμεσα στις φρυκτωρίες της βόρειας ακτής και της
νότιας…
Περισσότερα διαβάστε. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=74952
Διαβάστε επ..Μινωικές
φρυκτωρίες : Το αρχαιότερο σύστημα επικοινωνίας και άμυνας που λειτουργούσε
μεΠυρές...
http://www.patris.gr/articles/212301/141217?PHPSESSID=#.UnvdjjfVejN
Η έρευνα που
έφερε στο φως 2000 άγνωστες αρχαιολογικές θέσεις στην Πεδιάδα…
Για τη σωτηρία
του κρητικού τοπίου και των κρυμμένων αρχαιολογικών θησαυρών
Ψήφισμα του Η’ Κρητολογικού Συνεδρίου
Στο Μουρί του
Λυγαρά μέχρι πρότεινων ετών βρισκόταν και μία εκχάρακτη πέτρα 50χ80 εκ.περ. η
οποία προφανώς ήταν επιτύμβιος επιγραφή, γιατι κοντά στον τράφο που βρισκόταν
στηβαγμένη υπήρχε μία στενόμακρη γούρνα σε σχήμα παραληλόγραμμου φτιαγμένη από
αστράκι της περιοχής που ίσως να ήταν τάφος.Η πέτρα έίχε χαραγμένη πάνω της την
φράση.’’.ΧΑΡΜΑΤΙΩΝ ΜΑΡΦΑΚΙΩ ΤΩ ΥΙΩ ΜΝΗΜΗΣ ΧΑΡΙΝ….’’ Η πέτρα αυτή έχει
εξαφανιστεί σήμερα…
Ο Αρχαιοελληνικός
χαρακτήρας των γραμμάτων υποδηλώνει ότι η περιοχή πρέπει να συνέχιζε να
κατοικήται και στην Ελληνιστική εποχή μέχρι και την Ρωμαϊκή περίοδο.
Η ύπαρξη της επιγραφής
αυτής επιβαιβεώνεται και από τις έρευνες της Γαλλικής Αρχαιολογικής σχολής που
έγιναν στην Κρήτη το 1954…στην σελίδα 304
Νότια και κοντά της
περιοχής του Λυγαρά στον κάμπο της Γέχερης σε κάποιες χέρσες εκτάσεις φύονται
μόνα τους ακόμα και σήμερα μικρά άγρια τριαντάφυλλα τα οποία δεν συναντάς αλλού
και μοσχομυρίζουν όσο δεν μπορείς να φανταστείς. Λέγανε οι γεροντότεροι ότι τα
καλιεργούσαν οι κάτοικοι του οικισμού και από αυτά φτιάχνανε τα αρώματα που
τροφοδοτούσαν την βασίλισσα του Μινωϊκού ανακτόρου των Μαλίων.
Στα Κρητικά χρονικά,
Τόμος Ζ…Δεκέμβριος 1953 ο Ν. Πλάτων αναφέρει στην σελ. 491
Εις θέσιν Μουρί της
Περιφέρειας Μοχού ανευρέθει και εκομίσθει υπο χωρικού λίθινον ολμοειδές
καλυκόσχημον Μινωϊκόν αγγείον. Ο ευρών βεβαιοί ότι πολλαί αρχαιότητες, αγγεία,
όπλα και σφραγιδόλιθοι ανευρέθησαν κατά καιρούς επι τόπου….
Η Αρχαιολόγος Κυρία
Στέλλα Μανδαλάκη της ΚΓ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
Ηρακλείου σε κάποιο άρθρο της [ στο περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες 90 …στην
σελίδα 18-19 ] σχετικά με τον χορό στην Μινωϊκή Κρήτη, αναφέρεται σε κάποιο
σημαντικό εύρημα στην περιοχή Μοχού….
Λέει συγκεκριμένα ότι ….Ένας άλλος χορός που εκτελούνταν από γυναίκες
απεικονίζεται σε σφραγίδα από το Μοχό Πεδιάδας, σε δύο σφραγίσματα από την Αγία
Τριάδα και σε χάλκινο ειδώλιο από το Παλαίκαστρο. Οι χορεύτριες είχαν τα χέρια
λυγισμένα στους γοφούς και λικνίζονταν με τεντωμένο κορμό, πραγματοποιώντας
ίσως κατά διαστήματα στροφές γύρω από τον εαυτό τους. Φορούσαν τη
χαρακτηριστική μινωϊκή εσθήτα και ένα στεφάνι στον λαιμό, το περιλαίμιο, που
διακοσμούνταν με μακριές ταινίες, οι οποίες ανέμιζαν κατά την κίνηση…….
www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/90-3.pdf
ο Χ0ΡΟΣ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ. Δρ Στέλλα Μανδαλόκη.
Αρχαιολόγος. Κ!” Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ο χορός και η
μουσική ..
Eις θέσιν Λάκκος της περιφέρειας Μοχού Πεδιάδος ανεφάνη σαρκοφάγος
συνοδευομένη υπό τινων αγγείων και ενός χαλκού μαχαιρίου….
ΚΡΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τόμος
Ή…σελ. 515….Αρχαιολογική κίνηση εν Κρήτη το 1954….
Μια άλλη μαρτυρία
συγχωριανού μας αναφέρει ότι βρήκε στην περιοχή του Λυγαρά μία μεταλλική πλάκα
που είχε πάνω της εκχάρακτα σχέδια και γραφή και την παρέδωσε στο Αρχαιολογικό
μουσείο του Ηρακλείου και συγκεκριμένα στον Κύριο Στυλιανό Αλεξίου ο οποίος
εκθαμβώθηκε από το εύρημα και το χαρακτήρισε λίαν σημαντικό και ο ευρών πήρε
και την νόμιμη αμοιβή του…
Αξίζει τον κόπο να αναφέρω
και ένα δικό μου περιστατικό που έζησα όταν ήμουν παιδί ακόμα. Περνώντας από
κάποιο σπίτι στο χωριό μία ευγενέστατη γριούλα που καθόταν στην αυλή της, μου
προσέφερε μια χούφτα αμύγδαλα να με φιλοδωρίσει. Κάθισα σε ένα πεζούλι και μου
έφερε ένα σφυράκι για να τα σπάσω. Δεν χρειάστηκε πολύ να καταλάβω πως το
μπρούτζινο σφυράκι με τα αποφαγωμένα άκρα ήταν μινωϊκός πέλεκυς. Σε ερώτημά μου
που το βρήκε μου απήντησε πως το είχε βρεί ο παππούς της στην διαδρομή Σταλίδα
–Μοχό,σε κάποιο ξεστράτι όταν ανέβαιναν το πάτησε το μουλάρι και γλύστρησε το
πέταλό ντου και κόντεψε να τους σκοτώσει. Κατέβηκε ο παππούς του και το
ξεχωμάτισε από το στρατούλι και έκτοτες το χρησιμοποιούσαν στο σπίτι σαν σφυρί.
Μετά από κάποια χρόνια
που ξαναπέρασα από το σπίτι η συμπαθέστατη Κορνελοζαχάρενα είχε πεθάνει και το
σφυράκι είχε εξαφανιστεί….
Άλλη μία μαρτυρία είχα
ακούσει πάλι για μπρούτζινο διπλό πέλεκυ που είχε βρεί ο παππούς του
Μπλακοντούζη στα Κουνουπιανά και του τον πήρενε ο Τσεκούρης…
Επίσης στην ίδια περιοχή
ανευρέθει μία πέτρινη λαυξετή ωοειδής γούρνα σαν χαβάνι σμιλεμένη σε ένα
ιδιόρυθμο πέτρωμα σαν μωσαϊκό, καθώς και μία ωοειδής πλάκα από πυριτόλιθο….Στην
τοποθεσία αυτή υπήρχε τρεχούμενο νερό και οι κάτοικοι φύτευγαν κήπους σε μικρές
διαμορφωμένες πεζούλες και όταν τις καλλιεργούσαν βρίσκανε μικροαντικείμενα
πήλινα, αγαλματάκια και άλλα αντικείμενα τα οποία πλέον δεν υφίστανται…
Στην περιοχή επίσης των
Ανεμομύλων, κορυφή λόφου που δεσπόζει και ελέγχει το πέρασμα της Λαγκάδας
υπάρχουν μαρτυρίες για εύρεση αντικειμένων στα παλιά χρόνια, μέχρι και σήμερα
διακρίνει το μάτι σου διάσπαρτα βύσσαλα και γαστράκια.Έχουν βρεθεί πολλά πήλινα
ζύγια στο σχήμα μικρής πυραμίδας με μια τρύπα στην κορυφή…
Μετά από όλα αυτά τα
στοιχεία και τις μαρτυρίες ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την κατοίκηση της
ευρύτερης περιοχής από τους μινωϊκούς χρόνους, μέχρι την Ρωμαϊκή περίοδο.
Την ονομασία Λυγαρά την
έδωσαν οι παρόψιμοι εξ’αιτίας της λίμνης που βρίσκεται εκεί και λυγιάζουν τα
βρόχινα νερα, και πιθανόν από τις λυγαριές που φύονταν στις παρυφές της.
Επίσης και το Μουρί είναι
μεταγενέστερη ονομασία μάλλον στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και το
συναντούμε σε πολλά καμπίσια υψίπεδα στην Κρήτη….
Όταν για άγνωστους λόγους
έπαψε να κατοικήτε η περιοχή, ίσως από κάποια καταστροφή, οι εναπομείναντες
κάτοικοι μετοίκησαν και εγκαταστάθηκαν στην σημερινή τοποθεσία παίρνοντας μαζί
τους το τοπωνύμιό τους.Αυτό πρέπει να έγινε μετά την Ρωμαϊκή περίοδο δηλαδή
μετά το395 μ.χ και κατά την εγκατάσταση των Βυζαντινών στην Κρήτη 395 – 824 και
961 – 1204…γιατί οι πρώτες ιστορικές καταγραφές αναφέρονται στα χρόνια
εκείνα σε κάποια μοναστήρια και εκκλησίες που άρχισαν να χτίζονται στην
ευρύτερη περιοχή…[ Λέγεται δε ότι στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου, όπου και
βρίσκεται σήμερα κτισμένη η ομώνυμη δίκλιτος εκκλησία, υπήρχε ναός αφιερωμένος
στον Θεό Απόλλωνα.Το Κορινθιακού τύπου κιονόκρανο που βρίσκεται στην κάτω
Παναγία, είναι ίσως ένα απομεινάρι από την κατεδάφισή του και μαρτυράει την
μεγαλοπρέπεια του Ιερού. Κάτω από το υπέδαφος του περιβόλου το οποίο κατά την
Τουρκοκρατία χρησιμοποιόταν ως κοιμητήριο νεκρών, θυμούνται οι γεροντότεροι,
ότι υπήρχαν υπόγειες κατακόμβες.Όλες αυτές οι μαρτυρίες μας παραπέμπουν στο
σκεπτικό ότι η περιοχή του χωριού μας κατοικούνταν από την Μινωϊκή περίοδο και
συνέχισε να υφίσταται την Αρχαιοελληνική εποχή, μέχρι και την Ρωμαϊκή
περίοδο.Οι άλλες αλλαγές πρέπει να επήλθαν μετά την κάθοδο των
Βυζαντινών, όπου και μεταφέρθηκαν καινούργιοι έποικοι από άλλα μέρη, οι οποίοι
και δημιούργησαν μια νέα κοινωνία στα Χριστιανικά πρότυπα που όριζε η
Βασιλεύουσα του Βυζαντίου….]
Εύχομαι το δημοσίευμά μου
αύτό να ευαισθητοποιήσει κάποιους αρμόδιους και να προσεγγίσουν την περιοχή
μας, να κάνουν κάποιες επιτόπιες έρευνες στα συγκεκριμένα σημεία και να φέρουν
εις το φώς ότι έχει απομείνει από αυτόν τον υπέρλαμπρο πολιτισμό που υπήρξε
κάποτες στον τόπο μας. Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την σωτηρία του γιατί τα
τρακτέρ και οι μπουλτόζες έχουν ήδη αρχίσει να μπήγουν τα νύχια τους βαθιά μέσα
στα σπλάχνα της γής και να καταστρέφουν ότι έχει απομείνει θαμμένο,
ξεριζώνοντας και ισοπεδώνοντας σιγά-σιγά την Ιστορία αυτού του Τόπου..!!!!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου